Data 20 marca to ważny dzień dla historii marki Jelcz w Rzeszowie, bowiem 45 lat temu – 20 marca 1979 roku – dotarły pierwsze autobusy Jelcz PR110U, natomiast 10 lat temu – 20 marca 2014 roku – ostatni Jelcz PR110 o numerze taborowym #442 zakończył służbę na rzeszowskich ulicach.
Nowe Jelcze PR110U otrzymały numery taborowe #349-354. Te autobusy to powiew świeżości, przeskok jakościowy. W odróżnieniu od jeżdżących wtedy „ogórków”, czyli Jelczy 272MEX i „psiukaczy” – Autosan H9-35 – „Peerka” była powiewem zachodu. Chodź był to polski produkt, to autobus skonstruowano w oparciu o licencję francuskiego Berlieta PR100.
Jednak pierwsze wersje tego modelu które wyprodukowano w latach 1972-75 okazały się̨ nie spełniać oczekiwań. Berliet miał 11230 mm długości, drzwi w układzie 2-2-0, silnik V8 (Berliet V800, o poj. 8,82 l i mocy 170 KM) umieszczony z tyłu co czyniło go jedną z najnowocześniejszych konstrukcji, oraz półautomatyczną lub manualną skrzynię biegów (półautomatyczna Wilson 60 ME / manualna Wilson BXSA 108).
Jednak nie była to konstrukcja wolna od wad. Dlatego inżynierowie z Jelczańskich Zakładów Samochodowych zmodyfikowali pojazd wydłużając go do 12 metrów i dokładając trzecie drzwi, żeby usprawnić wymianę pasażerów i tak powstała wersja PR110U. Pierwsze dwa prototypy powstały w 1975 roku. Jeden jeździł w Polsce a drugi we Francji. W tym samym roku uruchomiono seryjną produkcję Jelcz-Berliet PR110U.
Oznaczenie 110 wzięło się̨ od liczby pasażerów jaką mógł zabrać na pokład – 37 miejsc siedzących oraz 73 stojące. Natomiast U od Urbain (czyli po francusku miejski). Pierwsze wyprodukowane 15 sztuk trafiło na testy do Wrocławia, Warszawy i Katowic. Do każdego z tych miast trafiło po 5 egzemplarzy. Testy rozpoczęto w 1976 roku i w dość krótkim czasie autobusy przejechały 50000 kilometrów.
Testy wymusiły wiele zmian oraz konieczność dostosowania konstrukcji do Polskich warunków. Eksploatacja w ciężkich zimowych warunkach jakże innych do francuskich wymusiła modernizację układu paliwowego i pneumatycznego które były zbyt podatne na zamarzanie. Wydłużona kratownica nie wytrzymywała ciężkiej V8 i pękała. Dlatego zastąpiono ją rodzimą jednostką SW608/78, która była produkowana na licencji Leylanda przez WSK w Mielcu. W „peerce” zastosowano manualną czterobiegową skrzynią biegów Tczew. Dzięki tym zabiegom autobus stał się bardziej pojemny i mniej problematyczny. W latach 1977-1981 dokonano aż 1901 zmian konstrukcyjnych, podniesiono trwałość, zunifikowano wiele elementów, oraz zwiększono udział krajowych części. Ostatni egzemplarz PR110U zjechał z taśmy produkcyjnej w 1983 roku. Co ciekawe ostatni PR110U MPK Rzeszów zakupiło 20 grudnia 1984.
Wróćmy teraz do pierwszego rzeszowskiego Jelcza PR110U, czyli #349. Autobus na przełomie listopada i grudnia 1985 przeszedł naprawę główną w JZS. Po kapitalnym remoncie służył do 6 maja 1991 roku, kiedy to został skasowany.
Łącznie w Rzeszowie było 112 sztuk modelu „U” o numerach taborowych 349-359, 369-374, 378-392, 394-404, 407-434,437-477. Przez pewien czas 387,396,398 oraz 408 pełniły rolę pojazdów nauki jazdy dla przyszłych kierowców MPK. Natomiast 404 i 432 w swoich ostatnich latach służyły jako „przystankowe pogotowie techniczne”
Pierwsze skasowane to to 351 i 427 w 1988 roku.
Ostatni Jelcz PR110U #442 zakończył służbę liniową 20.03.2014 więc dokładnie 10 lat temu. Po 32 latach służby trafił na hale warsztatowe, gdzie przez 4 lata, pracownicy warsztatów oraz emerytowani pracownicy pod czujnym okiem Sebastiana Antoniewicza (który nazywany jest ojcem chrzestnym „rzeszowskiej peerki”) przywrócili jej dawny blask. Autobus rozebrano do zera i złożono od nowa. Podczas obchodów 70-lecia komunikacji miejskiej w Rzeszowie, a dokładniej 29 września 2018 roku autobus zaprezentowano szerszej publiczności. W rocznicę tego wydarzenia szerzej omówimy proces remontu Jelcz PR110U #442.
Jako zapowiedź tego materiału możecie zobaczyć prezentację tego autobusu w formie wideo
Co się tyczy #432, to do 12 lipca 2023 roku był własnością MPK Rzeszów. Później trafił do MPK Kraków, które tym samym zwiększyło swoją flotę zabytkowych autobusów.
